Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Tak się jakoś przewrotnie złożyło, że Abodehman jest czwartym reprezentantem Arabii Saudyjskiej w projekcie, ale dopiero pierwszym mężczyzną – i przyznać trzeba, że jego powieść na tle pozostałych tekstów arabskich jest rzeczywiście bardzo „męska”. Choć sam autor od bardzo dawna mieszka w Paryżu i pisze po francusku, to jego powieść – o mocno autobiograficznym charakterze – opisuje życie mieszkańców niewielkiej wioski gdzieś na północy Arabii. I przyznać trzeba, że stworzony przez Abodehmana mikroświat to przestrzeń fascynująca – tajemnicza, pełna niezrozumiałych dla zewnętrznego czytelnika obyczajów i tradycji, zaludniona postaciami wyjętymi jakby z dawnej baśni, żyjących według innych zasad i rozumujących w zupełnie odmienny sposób. To świat przyciągający i odpychający zarazem – trochę jak tajemniczy płaskowyż z powieści Kadarego czy algierska Kabylia z książek Farouna i Khadry. Mylący – i niezbyt szczęśliwy - jest nieco polski tytuł, bo wbrew temu co pisze na końcu sam autor, trudno za głównego bohatera uznać Hizama (którego imię rzeczywiście oznacza pas, ale tłumacz mógł sobie to już darować, zwłaszcza, że francuski oryginał ogranicza się tylko do pasa właśnie...), stereotypowego wręcz Araba, na tle którego obserwujemy dorastanie stopniowo emancypującego się narratora. Głównym bohaterem książki jest bowiem wyobrażenie o całej społeczności zapomnianej przez świat wsi, którą do życia powołuje w swej powieści autor (takie metatekstowe konteksty pojawiają się i w przepięknie napisanym prologu, i epilogu właśnie), zaludniając wieloma interesującymi postaciami (najciekawszą jest chyba matka bohatera - niezwykle poetycka i wręcz archetypiczna). Wielkim atutem książki jest przywołanie przez autora wielu elementów lokalnego folkloru, wykraczającego daleko poza tradycyjne pojmowanie islamu czy samej Arabii, a także piękny język, jakim napisana jest całość – aż roi się tu od chwytliwych aforyzmów – po tej lekturze łatwiej zrozumieć fenomen arabskiej poezji, którą nie tyle się tworzy, co się nią myśli i postrzega świat.

Tak się jakoś przewrotnie złożyło, że Abodehman jest czwartym reprezentantem Arabii Saudyjskiej w projekcie, ale dopiero pierwszym mężczyzną – i przyznać trzeba, że jego powieść na tle pozostałych tekstów arabskich jest rzeczywiście bardzo „męska”. Choć sam autor od bardzo dawna mieszka w ...

Rozwiń Zwiń

W posłowiu autorka pisze, że jej książka to „opowieść o kobietach z mrocznych lat Algierii, o nowych, dzisiejszych kobietach algierskich”, a jej założeniem jest przyznanie im głosu, aby ich historie nie uległy zapomnieniu (skojarzenia z intencjami stojącymi za autorkami z Afganistanu czy Arabii Saudyjskiej, o których była już mowa w projekcie, są jak najbardziej trafne). „Oran, martwy język” to zbiór 7 nowel opisujących pierwszą połowę lat 90. XX wieku w Algierii, gdy do władzy powrócili islamscy fundamentaliści (Afganistan!), ale Djebar rozpina swoje opowieści sięgając do Francji (która niemal zawsze jest punktem odniesienia dla wydarzeń w Algierii), a nawet Bliskiego Wschodu. To właśnie tam rozgrywa się jedna z płaszczyzn narracyjnych zdecydowanie najlepszego opowiadania z całego zbioru - „Poćwiartowanej kobiety” (którą polski czytelnik znajdzie również w tomie „Literatury na świecie” o krajach Maghrebu!). Bohaterką tej opowieści jest algierska nauczycielka, która opowiada swoim uczniom historię z „Księgi tysiąca i jednej nocy” - to zaś, w jaki sposób Djebar splata losy obu bohaterek (nadając im równocześnie metaforyczne odniesienie do samej siebie) jest przykładem narracyjnego mistrzostwa, sam finał zaś to jeden z najbardziej dramatycznych momentów nie tylko algierskiej literatury – dla niego samego warto sięgnąć po całą książkę! Bardzo ciekawe jest również tytułowe opowiadanie, w którym pada fraza o konieczności „zapisania Oranu, martwego języka”, która jest motywem przewodnim całej twórczości Djebar, skupiającej się na opisaniu nieopisywalnego i oddania głosu tym, po których zostało jedynie milczenie (jakże dramatycznie ta fraza wybrzmiewa w ustach jednego z uczniów z „Poćwiartowanej kobiety”!).
Bardzo smutna, pięknie napisana, miejscami wstrząsająca książka – algierska wersja opowieści Szeherezady, tylko że bez szczęśliwego zakończenia...

W posłowiu autorka pisze, że jej książka to „opowieść o kobietach z mrocznych lat Algierii, o nowych, dzisiejszych kobietach algierskich”, a jej założeniem jest przyznanie im głosu, aby ich historie nie uległy zapomnieniu (skojarzenia z intencjami stojącymi za autorkami z Afganistanu czy A...

Rozwiń Zwiń

To druga – po wydanej w 2009 roku powieści „Co dzień zawdzięcza nocy” - książka Khadry w projekcie. Także i tym razem przenosimy się do Algierii z czasów międzywojennych (główna część fabuły rozgrywa się w latach 30. XX wieku), choć narracja rozpięta jest ostatecznie niemal na przestrzeni całego wieku. „Aniołowie...” to pod wieloma względami powieść lepsza od „Co dzień...” - historia jest bardziej zwarta i czytelna, a główny bohater bardziej wyrazisty, z drugiej jednak strony chwilami poziom melodramatyczności bywa nieco nieznośny, a to, w którą ostatecznie stronę zmierza cała opowieść, może być dla wielu rozwiązaniem zbyt szokującym (choć dla mnie, jako wielkiego fana „Dark” było to świetne nawiązanie do losów pewnego bohatera tego serialu...).
Najciekawszy jest oczywiście obraz samej Algierii z jej jednego z bardziej zmitologizowanych okresów (skąd my to znamy...) - wraz z bohaterem, bokserem Turambo (swoją drogą motyw jego imienia to jeden z lepszych żartów w powieści), „Arabem” wywodzącym się z algierskiej prowincji, wybieramy się do wielkich metropolii kraju - Algieru i Oranu, których obraz daleki jest od tego, co znamy z postkolonialnej narracji francuskich pisarzy z Camusem na czele. „Kiedy się idzie przez Algier, przechodzi się na drugą stronę lustra”, mówi jedna z postaci, sam Oran zaś daleki jest od „zwykłego miasta bez wyrazu”. Mroczne uliczki sąsiadują tu z wielkim światem, a typy spod ciemnej gwiazdy z kręcącymi wielkie interesy przybyszami z Europy (swoją drogą epizod z wyjazdem głównego bohatera do Marsylii to świetny przykład traktowania „dzikusów z Algierii” przez Europejczyków z sprawującej nad nią kontroli Francji). Wreszcie sam bohater – nieco pokraczny i mający problemy z właściwą oceną sytuacji, a jednocześnie tak szlachetnie naiwny, że nie sposób mu jakoś nie kibicować – zwłaszcza, że sekwencje walk bokserskich należą do najlepszych w całej powieści – docenią je nawet ci, którzy nie przepadają za boksem (ja!).

To druga – po wydanej w 2009 roku powieści „Co dzień zawdzięcza nocy” - książka Khadry w projekcie. Także i tym razem przenosimy się do Algierii z czasów międzywojennych (główna część fabuły rozgrywa się w latach 30. XX wieku), choć narracja rozpięta jest ostatecznie niemal na przestrzeni ...

Rozwiń Zwiń

Założeniem reportażowego dodatku do projektu #planetaksiążek było przywołanie jednego tekstu dla każdego kraju – i Armenię reprezentowały już świetne „Karawany śmierci” Brzezieckiego i Nocuń. Gdy jednak przeczytałem „Obieg zamknięty” nie mogłem nie wspomnieć i o tej pozycji – świetnie się bowiem uzupełnia z „Karawanami” (Falkowski zresztą na końcu bardzo poleca ich przeczytanie!), ujmując tematykę armeńską z zupełnie innych stron. Jego książka jest też bardziej kompleksowa – widać, że autor bardzo dobrze zna kraj, o którym pisze i opowiada o nim z bardzo wielu perspektyw. Do najciekawszych motywów należy niewątpliwie ukazanie Armenii na tle całego Kaukazu – relacji z Azerbejdżanem i Gruzją, wskazaniem różnic i podobieństw między tymi krajami i ich mieszkańcami (z odwołaniem do mnóstwa źródeł i tekstów – nie wyłączając... dowcipów, które chyba najlepiej ilustrują odmienny charakter każdego z narodów Kaukazu). Książka jest znakomicie napisana, bardzo sugestywna i nie stroniąca od trudnych i kontrowersyjnych treści – autor potrafi jednak pisać o nich tak przekonująco i z reportażowym błyskiem, że po zakończeniu lektury naprawdę czujemy, że udało nam się poznać i zrozumieć coś więcej niż tylko zestaw obiegowych opinii. Co ważne, Falkowski szeroko odnosi się także do dorobku kulturowego Armenii – przyda się więc znajomość klasyków literatury! No i w końcu zrozumiałem, o co chodzi z tymi Ormianami ;).
I jeszcze dodatkowy plus za bardzo potrzebny wątek związany z fotografią reportażową i stosunkiem poznanych przez autora Ormian do robienia im takich zdjęć – wiele razy o tym myślałem i chyba dopiero tutaj zostało to wyartykułowane tak bezpośrednio.
Bardzo specyficzna, ale bardzo ciekawa i wartościowa lektura – w kontekście poznania Armenii absolutnie obowiązkowa!

Założeniem reportażowego dodatku do projektu #planetaksiążek było przywołanie jednego tekstu dla każdego kraju – i Armenię reprezentowały już świetne „Karawany śmierci” Brzezieckiego i Nocuń. Gdy jednak przeczytałem „Obieg zamknięty” nie mogłem nie wspomnieć i o tej pozycji – świetnie się ...

Rozwiń Zwiń

Wszystkie przeczytane przeze mnie w ramach projektu książki ormiańskich pisarzy nie zostawiały żadnych wątpliwości w kwestii tego, że Armenia to wspaniały kraj, któremu świat zawdzięcza mnóstwo cudownych i wartościowych rzeczy, choć nie zawsze ma tego świadomość (najczęściej nie) i to poczucie krzywdy i niedocenienia towarzyszy jego obywatelom od zawsze. Brzeziecki i Nocuń potwierdzają w pełni te – jakże znajome nam Polakom! - przekonanie, ale wszelkie te dokonania (od wywodzących się z Armenii celebrytów, przez bycie ojczyzną dywanów, po tworzenie najwyższej klasy alkoholi) bledną jednak przy tragicznej i krwawej historii narodu, który ciemiężyli wszyscy potężni sąsiedzi (z Rosją i Turcją na czele), a który do dziś nie odzyskał dawnej chwały (brzmi znajomo?). Co ważne, „Karawany śmierci” skupiają się nie tylko na najważniejszych wydarzeniach z historii narodu i kraju, ale oddają też głos konkretnym bohaterom, którzy znaleźli się na scenie teatru dziejów. Poznajemy więc ojca i męża, który poszedł tylko zobaczyć, co też za manifestacja się właśnie rozgrywa, a stał się jedną z ofiar brutalnej pacyfikacji ze strony służb rządowych (znowu brzmi znajomo), znajdujemy się w samym środku masakry w teatrze, która wywróciła do góry nogami ormiańską sceną polityczną nowych czasów, ale sięgamy też do najważniejszych tekstów kultury tak samej Armenii, jak i całego rejonu (to ważny aspekt, bo choć dziś obszar ten jest rozdzielony między kilka państw, to na przestrzeni dziejów był chyba najbardziej ormiański właśnie!) i widzimy, jak ta wspaniała przeszłość rozmienia się na drobne w strzępkach kraju, którym Armenia jest dziś – a jej współczesny obraz daleki jest nie tylko od marzeń jej obywateli, ale też wyobrażeń na temat tego, jak powinno wyglądać dziedzictwo owej chwalebnej historii. I choć sama książka jako reportaż nie zaskakuje jakimiś nowatorskimi rozwiązaniami (i można byłoby jej zarzucić, że tylu motywów wartych uwagi jeszcze nie porusza!), to jest najlepszą i najbardziej kompleksową pozycją prezentującą czytelnikowi ten niezwykły kraj i zachęcającą do dalszych poszukiwań.

Wszystkie przeczytane przeze mnie w ramach projektu książki ormiańskich pisarzy nie zostawiały żadnych wątpliwości w kwestii tego, że Armenia to wspaniały kraj, któremu świat zawdzięcza mnóstwo cudownych i wartościowych rzeczy, choć nie zawsze ma tego świadomość (najczęściej nie) i to pocz...

Rozwiń Zwiń

Po obejrzeniu "Kosa" Pawła Maślony - który nie do końca sprawdził się jako samodzielny film, ale wyglądał jak pierwszy odcinek bardzo obiecującego serialu z niezwykle ciekawą postacią tytułową (w świetnej interpretacji Jacka Braciaka) - pomyślałem sobie, że w sumie niewiele wiem o Tadeuszu Kościuszce.
Z jednej strony to jeden z najbardziej znanych Polaków, którego obecność w przestrzeni publicznej (nie ma chyba miasta bez pomnika, ulicy, parku czy choćby tablicy pamiątkowej) i świadomości kulturowej (każdemu Polakowi chyba mówią coś takie hasła jak Racławice, insurekcja, Naczelnik, bohater wojny o niepodległość USA itp. itd.) jest bezsprzeczna, z drugiej człowiek-mit i postać pomnikowa, sprowadzona do haseł, cytatów, obecności w tekstach kultury, która z powagą spogląda na nas z jednego z setek pomników i bezrefleksyjnie mijanych tabliczek z nazwą ulicy i innych wspomnianych obiektów.
No i zadałem sobie kilka pytań - skąd on w ogóle wziął się w tych Stanach, czy rzeczywiście dokonał tam wielkich czynów i w jaki sposób trafił znowu do Polski. O co naprawdę chodziło z całym tym powstaniem kościuszkowskim, czy Racławice to naprawdę było takie wielkie zwycięstwo, a Maciejowice tak wielka klęska? No i co było dalej - gdzie się podział po porażce, dlaczego nie wrócił, co na to Rosjanie, a co Napoleon i wreszcie jak to się stało, że to akurat Kościuszko wmieszał się w to wszystko i czy zasłużył na tak powszechne dziś - i raczej bezkrytyczne dla większości Polaków - uznanie.
Sporo pytań, a książek, które mogłyby mi na to odpowiedzieć jeszcze więcej.
No i z nich wszystkich zdecydowanie najbardziej przystępną i kompleksową, a przy okazji odpowiadającą na wszystkie powyższe pytania okazała się pozycja Leśniewskiego o chwytliwym i prowokacyjnym podtytule (ach, jak lubimy szukać rys na pomnikach wielkich bohaterów). To jednak książka bardzo rzetelna, podejmująca dyskusję z wszystkimi ważniejszymi publikacjami o Kościuszce, nie siląca się na tanie skandalizowanie i "grzebanie" w życiorysie naczelnika, ale szukająca odpowiedzi na trudne pytania, które trzeba było zadać.
Jeśli więc chcecie się dowiedzieć czegoś więcej o Kosie - to gorąco polecam książkę Leśniewskiego!

Po obejrzeniu "Kosa" Pawła Maślony - który nie do końca sprawdził się jako samodzielny film, ale wyglądał jak pierwszy odcinek bardzo obiecującego serialu z niezwykle ciekawą postacią tytułową (w świetnej interpretacji Jacka Braciaka) - pomyślałem sobie, że w sumie niewiele wiem o Tadeuszu...

Rozwiń Zwiń

W moim projekcie pojawiło się już kilka widmowych książek, o których wiadomo niewiele, a na portalach czytelniczych nie miały żadnych głosów, tak tajemniczej książki i autora jeszcze jednak nie było. Jedna ocena na lubimyczytac, brak konta na Goodreads, żadnych recenzji, o danych o autorze nie wspominając. Zostaje więc tylko sam tekst i przedmowa samego autora – a ta nie pozostawia wątpliwości odnośnie do tego, z jaką literaturą mamy do czynienia. Nie ukrywam, że to literacko najsłabsza książka w całym projekcie, dodatkowo choć sam autor jest Ormianinem, to jej akcja rozgrywa się w Iranie, nie mogłem jej jednak pominąć – jest tak kuriozalna i przesiąknięta propaganda, a równocześnie rozbrajająca, naiwnie szlachetna i bardzo reprezentatywna dla całego nurtu w literaturze nie tylko Armenii, ale większości radzieckich republik w pierwszych latach po zakończeniu II WŚ. To swoisty produkcyjniak skierowany do młodszego czytelnika, wyrastający z przekonania, że jedyną nadzieją dla światowego pokoju i sprawiedliwości jest Józef Stalin i sowietyzacja całej Ziemi. Jak pisze sam autor, który będąc z pochodzenia Ormianinem urodził się w Iranie i tam widział cierpienie jego mieszkańców: „Dopiero w 1946 roku, dzięki ojcowskiej troskliwości wielkiego Stalina, poszczęściło mi się i wraz z tysiącami rodaków-repatriantów przyjechałem do rodzinnej radzieckiej (!) Armenii, by ucałować jej wolną, kwitnącą ziemię”.
Tym duchem przesiąknięta będzie też historia Hassana, syna tragarza, który w wyniku serii nieszczęśliwych wypadków przyłączy się do tytułowych „małych mścicieli” - pokrzywdzonych przez los nastolatków, którzy stworzą samozwańczą bandę wymierzającą sprawiedliwość wszelkim ciemiężycielom. To, że w finale staną się zaczątkiem komunistycznej organizacji, jest więcej niż oczywiste.Jeśli nigdy nie czytaliście książek tego typu, „Mali mściciele” będą lekturą idealną (i niezapomnianą!) – a przy tym świetnie łączącą w sobie elementy irańskie i ormiańskie, choć w mocno zsowietyzowanej formie.

W moim projekcie pojawiło się już kilka widmowych książek, o których wiadomo niewiele, a na portalach czytelniczych nie miały żadnych głosów, tak tajemniczej książki i autora jeszcze jednak nie było. Jedna ocena na lubimyczytac, brak konta na Goodreads, żadnych recenzji, o danych o autorze...

Rozwiń Zwiń

Aż by się chciało, żeby powstały podobne tytuły poświęcone innym kontynentom czy regionom, choć nie da się ukryć, że to właśnie Afryka takiej opowieści potrzebowała najbardziej. Warto dodać, że opowieść ta w różnych wariantach pojawiała się już od lat, dopiero jednak Faloyin ubrał ją w tak spójną i sugestywną całość. Co prawda nie wszystkie jego obietnice ze wstępu zostają spełnione, nie jest to jednak możliwe, aby na niespełna 400 stronach opowiedzieć o 54 państwach, które dla wciąż jeszcze zbyt wielu ludzi funkcjonują pod wspólnym mianownikiem "Afryka".
Faloyin próbuje ten mit odczarować i krok po kroku dekonstruuje kolejne jego elementy, które tworzą w naszej świadomości zbiór obrazków i wyobrażeń z wiązanych z kontynentem, który jak żaden inny wciąż podlega wszystkim grzechom postkolonialnej narracji. Tym, co stanowi o sile książki, nie jest jednak tylko sam fascynujący temat i słuszna intencja przyświecająca autorowi, ale przede wszystkim sposób, w jaki omawia trudny i złożony temat - jest nim humor i dystans do całego tematu oraz bardzo wielopoziomowe jego ujęcie. Spojrzymy więc na afrykański konglomerat narodów i państw przez pryzmat hollywodzkich filmów i literackich klisz (to najbardziej błyskotliwy i zabawny fragment książki, rewelacyjnie punktujący wszystkie stereotypy, jakimi posługują się twórcy zachodniego świata i którymi byliśmy - i wciąż jesteśmy! - przez lata karmieni), problemu zagrabionych artefaktów sztuki, których zachodnie muzea wciąż nie zwróciły prawowitym właścicielom (niezwykle ciekawy i wciąż zbyt mało nagłośniony problem!) czy zjawiska "pomocy biednej Afryce", tak nośnego w latach 80. i 90., którego echa wciąż kształtują nasze obecne o niej wyobrażenie, a które pod pozorem szlachetnych intencji wyrządziły być może więcej krzywd, niż przyniosły korzyści.
Falouyin kiedy trzeba, uderza mocno i celnie, nie bawi się w konwenanse, ale też nie sięga po tanie chwyty i jest świadomy tego, że jego reportaż to tak naprawdę jedynie wierzchołek góry lodowej.
Bardzo potrzebna, bardzo dobra książka, która powinna być wprowadzeniem do dyskursu nie tylko o Afryce, ale rozmowie o problemie tożsamości wielu państw i narodów w ogóle - znakomita jako tło do lektury reprezentujących poszczególne państwa książek (po zapoznaniu się z kilkoma tytułami z samych tylko Algierii i Angoli widzę, jak cenne jest to dopowiedzenie).

Aż by się chciało, żeby powstały podobne tytuły poświęcone innym kontynentom czy regionom, choć nie da się ukryć, że to właśnie Afryka takiej opowieści potrzebowała najbardziej. Warto dodać, że opowieść ta w różnych wariantach pojawiała się już od lat, dopiero jednak Faloyin ubrał ją w tak...

Rozwiń Zwiń

Jest wszędzie dookoła nas. Nie zauważamy jej. Ignorujemy ją. Śmiejemy się z niej. Burzymy ją.
Ale bez niej nie bylibyśmy tu, gdzie jesteśmy - była też nieuniknionym etapem w całym, procesie rozwoju.
Architektura czasów transformacji, trafnie nazywanych przez autorkę "długimi latami 90.", bo o niej mowa, to zjawisko fascynujące - i wciąż w zbyt małym stopniu opisane i przeanalizowane. Książka Anny Cymer, będąca logiczną (i wyczekiwaną!) kontynuacją wspaniałej publikacji "Architektura w Polsce 1945-1989" to pierwsze tak kompleksowe ujęcie architektury czasów transformacji systemowej - nie jest to typowy katalog obiektów (choć wszystkie ważniejsze obiekty są wspomniane) ani album z minionej epoki (choć materiał zdjęciowy jest imponujący, zawsze jednak zbyt mały!).
To raczej zwrócenie uwagi na to, że okres, który wielu chciałoby wyprzeć z pamięci i wymazać z mapy architektury, zajmuje w przestrzeni publicznej mnóstwo miejsca i stanowią istotną część nie tylko architektury jako takiej, ale współtworzą naszą świadomość kulturową.
Trudno znaleźć miasto, w którym nie znajdziemy ikonicznego obiektu wpisującego się w opisywaną przez autorkę stylistykę (choć osobiście brakuje mi nieco w książce większej liczby realizacji z mniejszych miejscowości - sam tropię je wytrwale!). Książka pozwala spojrzeć na wszystkie te obiekty w nowy sposób, zbyt często bowiem mijamy je bezrefleksyjnie lub obdarzamy co najwyżej pogardliwym spojrzeniem. Tymczasem Anna Cymer pokazuje, że często stoi za nimi niezwykle interesująca historia, podpowiada też, w jaki sposób czytać taką architekturę - dla wielu zbyt jeszcze "świeżą" i nieoswojoną w kategoriach kulturowych.
Nie da się wreszcie ukryć, że to epoka niezwykle barwna, widowiskowa, niepowtarzalna, która dała nam nie tylko wiele rzeczywiście kiczowatych i tandetnych realizacji, ale przyniosła też szereg obiektów, które już teraz uznać można za ponadczasowe i fascynujące.
Absolutnie obowiązkowa lektura dla wszystkich - nie tylko miłośników architektury!

Jest wszędzie dookoła nas. Nie zauważamy jej. Ignorujemy ją. Śmiejemy się z niej. Burzymy ją.
Ale bez niej nie bylibyśmy tu, gdzie jesteśmy - była też nieuniknionym etapem w całym, procesie rozwoju.
Architektura czasów transformacji, trafnie nazywanych przez autorkę "długimi latami 90.", b...

Rozwiń Zwiń

Zbiór 30 esejów czołowego albańskiego pisarza, publicysty i działacza społecznego Fatosa Lubonji to fascynująca lektura dla każdego, który chciałby poznać Albanię nie tylko przez pryzmat jej literatury i przefiltrowanych przez literaturę wspomnień tych, którym przyszło żyć w tym niezwykłym kraju, ale z perspektywy kogoś, kto nie obawia się zdekonstruować narodowych mitów i wsadzić publicystycznego kija w sam środek mrowiska sporów o to, czym była, jest i powinna być Albania. Jak pisze w posłowiu Zygmunt Krylowski: „Dzięki takim ludziom jak Fatos, pokazującym mękę wydobywania się własnego kraju z dyktatury, wzbogaca się nasze wspólne doświadczenie postkomunistycznych transformacji. Mało który z krajów postkomunistycznych dokonał takiej wiwisekcji jak Albania.” Przyznać trzeba, że żeby się w tej wiwisekcji odnaleźć, dobrze jednak coś już o Albanii wiedzieć – i tu moje lekturowe doświadczenia bardzo się przydały, siłą książki – zwłaszcza z perspektywy polskiego czytelnika – jest jednak to, że dzięki uniwersalnemu sposobowi myślenia Lubonji jest to opowieść o właściwie każdym narodzie wychodzącym spod totalitarnego jarzma, które musi się rozliczyć z demonami przeszłości i na nowo uporządkować swoją rzeczywistość. Lubonja prowadzi nas więc zarówno do początków istnienia Albanii jako kraju, omawia trudy transformacji, by na koniec poruszyć dwie szczególnie drażliwe kwestie – relacje z Kosowem oraz spór z narodowym pisarzem Albanii, Ismailem Kadare. Lubonja jest w tej kwestii bezkompromisowy i przyznaję, że dla mnie, fana twórczości Kadarego, była to lektura niełatwa, kolejny raz jednak okazuje się, że wielkość dzieł pisarza nie musi przekładać się na jego moralną nieskazitelność, ważne jednak, że dzięki finałowemu komentarzowi do całej sprawy dostajemy jej wszechstronny obraz, a całość składa się na świetną metaforę skomplikowanych losów Albanii na przełomie wieków.
„Wolność zagrożona” to lektura niełatwa, wymagająca rozeznania w historii i kulturze Albanii, ale zainteresowanym tematem dająca ogromną satysfakcję z obcowania z czymś bardzo autentycznym i dotykającym sedna sprawy.

Zbiór 30 esejów czołowego albańskiego pisarza, publicysty i działacza społecznego Fatosa Lubonji to fascynująca lektura dla każdego, który chciałby poznać Albanię nie tylko przez pryzmat jej literatury i przefiltrowanych przez literaturę wspomnień tych, którym przyszło żyć w tym niezwykłym...

Rozwiń Zwiń